بهترین غذای سگ بعد از زایمان کدام است؟ نکات انتخاب غذای مناسب

مراحل زمانی و نیاز غذای سگ بعد از زایمان

نیازهای غذایی سگ مادر در طول دوره شیردهی ثابت نیست و با رشد توله‌ها و تغییرات در بدن مادر، دستخوش تحول می‌شود.

هفته اول پس از زایمان:
در هفته اول، توله‌ها بسیار ضعیف هستند و بیشتر وقت خود را صرف خوردن شیر و خوابیدن می‌کنند. مادر نیز در این دوره بیشتر وقت خود را صرف مراقبت از توله‌ها، لیسیدن آن‌ها و اطمینان از تغذیه صحیحشان می‌کند. نیاز کالری او در این مرحله به طور قابل توجهی افزایش یافته است، اما هنوز به اوج خود نرسیده است.

میزان مصرف: مادر باید به غذایی با دسترسی آزاد یا وعده‌های متعدد و پرکالری دسترسی داشته باشد. حدود 30 تا 50 درصد افزایش در کالری مصرفی نسبت به قبل از بارداری معمول است.

تمرکز بر: غذایی با کیفیت بالا، سرشار از پروتئین و چربی، و حاوی تمام ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری.

هفته دوم، سوم، چهارم:
این دوره، اوج شیردهی مادر است. توله‌ها به سرعت رشد می‌کنند، وزن می‌گیرند و فعال‌تر می‌شوند. مادر برای تأمین شیر مورد نیاز آن‌ها، باید حجم و انرژی بیشتری را مصرف کند. درصورتی که توله بدون مادر است بهتر است خودتان نحوه شیر دادن به توله سگ تازه متولد شده را بیاموزید.

میزان مصرف: نیاز کالری مادر در این مرحله ممکن است به 100 تا 200 درصد (یعنی دو برابر) نسبت به حالت عادی برسد. او باید به غذای خود دسترسی مداوم داشته باشد.

اهمیت: تأمین کافی پروتئین، چربی، کلسیم و فسفر در این مرحله بسیار حیاتی است.

وقتی توله‌ها از شیر گرفته می‌شوند
با گذشت حدود 4 هفته، توله‌ها شروع به تجربه غذاهای جامد و از شیر گرفته شدن می‌کنند. این به معنی کاهش تدریجی فشار تولید شیر بر مادر است.

کاهش نیاز: با کاهش تقاضا برای شیر، نیاز کالری مادر به تدریج کاهش می‌یابد.

مادر باید به تدریج به سمت غذای سگ رویال کنین دوران عادی خود برگردد. این تغییر باید آهسته و تدریجی باشد تا سیستم گوارشی او اذیت نشود.

انتخاب غذای سگ بعد از زایمان

انتخاب غذای مناسب، سنگ بنای سلامت سگ مادر و توله‌های اوست. دو گزینه اصلی پیش رو دارید: غذای تجاری مخصوص یا غذای خانگی.

غذای تجاری مخصوص سگ مادر/شیرده: 

غذاهای تجاری که با عنوان (مخصوص سگ مادر)، (شیرده) یا (توله سگ/مادر) عرضه می‌شوند، معمولاً فرمولاسیون ویژه‌ای دارند که نیازهای این دوره را پوشش می‌دهد. این غذاها عموماً:

• پرکالری‌تر هستند: برای تأمین انرژی بالای مورد نیاز.
• سرشار از پروتئین با کیفیت بالا: برای ساخت و ترمیم بافت‌ها و شیرسازی.
• دارای نسبت متعادل کلسیم و فسفر: حیاتی برای سلامت استخوان مادر و توله‌ها.
• غنی از اسیدهای چرب ضروری (مانند امگا 3 و 6): برای سلامت پوست، مو، سیستم ایمنی و تکامل مغز توله‌ها.

مزایا: راحتی در استفاده، اطمینان از تأمین اکثر نیازها، تعادل مواد مغذی.
معایب: ممکن است برخی برندها کیفیت لازم را نداشته باشند، حساسیت برخی سگ‌ها به ترکیبات خاص.

در ادامه چند نمونه از غذاهای موجود در بازار که برای سگ‌های باردار یا شیرده طراحی شده‌اند را معرفی می‌کنیم:

• ای‌ام‌اس مادر و بیبی داگ (IAMS Proactive Health Mother & Baby Dog): این غذا با مرغ به‌عنوان نخستین ماده، برای سگ‌های باردار، شیرده و توله‌ها فرموله شده و دارای DHA، پری‌بیوتیک و مواد مغذی برای هضم و تولید شیر با کیفیت است.
• رویال کنین استارتر مادر و بیبی‌داگ (مثل Maxi Starter)‎ : (Royal Canin Starter Mother & Babydog ) استارتر رویال کنین مخصوص دوره انتهای بارداری و شیردهی نژادهای بزرگ طراحی شده و با پروفایل انرژی بالا، پروتئین و چربی مناسب، از مادر و توله‌ها حمایت می‌کند.
• پورینا پروپلن مادر و توله‌ها استارتر (Purina Pro Plan Mother & Puppies Starter): غذایی با فرمول تخصصی برای مادر باردار یا شیرده و توله‌های تازه از شیر گرفته، که نیازهای تغذیه‌ای بالای آن دوره را پاسخ می‌دهد.
• پدیگری پرو اکسپرت مادر و توله استارتر (Pedigree PRO Expert Nutrition Lactating/Pregnant Mother & Puppy Starter): یک گزینه اقتصادی‌تر اما تخصصی برای دوره بارداری/شیردهی با کلستروم، پری‌بیوتیک و انرژی‌بالا.
• مونژه نچرال سوپِرپریمیوم استارتر مادر و بیبی داگ (Monge Natural Superpremium Starter Mother & Baby Dogs): برند ایتالیایی با مرغ به‌عنوان ماده اصلی، پری‌بیوتیک XOS، و فرمول مناسب برای سگ‌های باردار/شیرده و توله‌ها.

اگر سگ مادر دارای شرایط خاص (سگ خیلی بزرگ، توله زیاد، یا مشکلات پزشکی) است، بهتر است با دامپزشک یا تغذیه‌کننده حیوانات مشورت شود.

غذای خانگی

تهیه غذای خانگی به شما این امکان را می‌دهد که کنترل کامل بر روی مواد اولیه داشته باشید و از تازه و باکیفیت بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید.

مزایا: مواد اولیه تازه، قابلیت شخصی‌سازی بر اساس نیاز سگ، کنترل کامل بر ترکیبات.

معایب: نیاز به دانش تغذیه‌ای دقیق، زمان‌بر بودن آماده‌سازی، احتمال عدم تعادل مواد مغذی در صورت عدم دقت، ریسک آلودگی میکروبی در صورت عدم رعایت بهداشت.

فرمول پیشنهادی (به عنوان مثال برای یک سگ متوسط 20 کیلوگرمی در اوج شیردهی – نیاز روزانه حدود 1400-1800 کیلوکالری):

• پروتئین (حدود 40-50% از کالری): 300-400 گرم گوشت مرغ یا بوقلمون (بدون استخوان و پوست) یا گوشت گاو کم‌چربی پخته شده. (حدود 100-150 گرم پروتئین خام)
• چربی (حدود 30-40% از کالری): 30-40 گرم روغن (مانند روغن ماهی یا روغن کانولا) و چربی طبیعی موجود در گوشت.
• کربوهیدرات و فیبر (حدود 15-20% از کالری): 100-150 گرم برنج پخته شده یا سیب‌زمینی پخته شده، سبزیجات پخته و له شده (مانند کدو حلوایی، هویج، لوبیا سبز).
• ویتامین‌ها و مواد معدنی: مکمل‌های مخصوص سگ (شامل کلسیم، فسفر، ویتامین‌ها) طبق دستور دامپزشک. (بسیار مهم: عدم استفاده از مکمل بدون مشورت دامپزشک می‌تواند خطرناک باشد.)

نکته بسیار مهم: این یک فرمول تقریبی است. نیاز واقعی هر سگ متفاوت است و حتماً باید با دامپزشک مشورت شود.

نکات خرید: نژاد، وزن، فعالیت، برندها در ایران

• نژاد: نژادهای بزرگتر نیازهای کالری و مواد مغذی متفاوتی نسبت به نژادهای کوچکتر دارند.
• وزن: وزن سگ، به خصوص وزن ایده‌آل و وزن فعلی او، در تعیین میزان غذا مؤثر است.
• فعالیت: سگ‌های فعال‌تر نیاز به کالری بیشتری دارند.

برندها در ایران: برندهای معتبر تجاری مانند رویال کنین، ایز (Eukanuba)، پروپلان (Purina Pro Plan)، یا برندهای داخلی با کیفیت که خط تولید مخصوص توله یا مادر/شیرده دارند، قابل اعتماد هستند. همیشه برچسب محصول را برای اطمینان از کیفیت و تأییدیه‌ها بررسی کنید.

ترکیب مواد مغذی کلیدی

هر یک از مواد مغذی نقشی حیاتی در سلامت سگ مادر و توله‌هایش ایفا می‌کنند:

• پروتئین:

مقدار: مادر شیرده به پروتئین بالاتری (حدود 25-30% از کل کالری یا حتی بیشتر) نسبت به سگ عادی (18-22%) نیاز دارد. پروتئین بلوک ساختمانی بدن است و برای تولید شیر، ترمیم بافت‌ها و رشد توله‌ها ضروری است.

منابع خوب: گوشت مرغ، بوقلمون، گاو (کم‌چرب)، ماهی (پخته و بدون استخوان)، تخم مرغ (پخته)، و پروتئین‌های حیوانی با کیفیت در غذاهای تجاری.

• چربی: اسیدهای چرب امگا ۳/۶

اهمیت: چربی منبع اصلی انرژی برای مادر شیرده است (تا 30-40% از کالری روزانه). همچنین برای جذب ویتامین‌های محلول در چربی (A, D, E, K) ضروری است.

اسیدهای چرب امگا ۳ و ۶: این اسیدهای چرب ضروری نقش حیاتی در سلامت پوست و مو، کاهش التهاب، تقویت سیستم ایمنی و رشد و تکامل مغز و چشم توله‌ها دارند. منابع خوب شامل روغن ماهی، روغن کتان، و منابع حیوانی با کیفیت.

• کربوهیدرات‌ها و فیبر: 

کربوهیدرات‌ها: منبع انرژی سریع هستند. غلات کامل (مانند برنج قهوه‌ای)، سبزیجات نشاسته‌ای (مانند سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین) منابع خوبی هستند.

فیبر: به سلامت دستگاه گوارش مادر کمک کرده و از یبوست جلوگیری می‌کند. سبزیجات و غلات کامل حاوی فیبر هستند.

• ویتامین‌ها و مواد معدنی: کلسیم/فسفر، ویتامین A و D، گروه B، میکروها

کلسیم و فسفر: نسبت متعادل این دو ماده معدنی (معمولاً 1.2:1 تا 1.5:1 کلسیم به فسفر) برای سلامت استخوان‌های مادر و رشد صحیح اسکلت توله‌ها حیاتی است. کمبود کلسیم می‌تواند منجر به هیپوکلسمی (تب شیر) در مادر شود که بسیار خطرناک است.

ویتامین A و D: برای سلامت چشم، پوست، سیستم ایمنی و سلامت استخوان‌ها ضروری هستند.

گروه B (B1, B2, B6, B12, نیاسین، فولیک اسید): در متابولیسم انرژی، عملکرد سیستم عصبی و تولید سلول‌های خونی نقش دارند.

میکرو المنت‌ها (مانند روی، مس، منیزیم، آهن): در فرآیندهای حیاتی بدن مانند عملکرد آنزیم‌ها، سیستم ایمنی و حمل اکسیژن نقش دارند.

نکته: کمبود یا افزایش بیش از حد هر یک از این مواد می‌تواند مشکل‌ساز باشد. مشورت با دامپزشک برای تعیین دوز مکمل‌ها الزامی است.

• آب:

آب، پایه‌ساز زندگی است و در این دوران اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. مادر برای تولید شیر، دفع سموم، و حفظ دمای بدن به آب فراوان نیاز دارد.

دسترسی: اطمینان حاصل کنید که سگ مادر همیشه به آب تازه و تمیز دسترسی دارد.

میزان مصرف: معمولاً سگ‌ها حدود 60 میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز آب می‌نوشند، اما در دوران شیردهی این مقدار می‌تواند تا دو برابر افزایش یابد.

روش تغذیه سگ تازه زایمان کرده

نحوه تغذیه مادر نیز به اندازه خود غذا اهمیت دارد:

• بهترین روش برای سگ مادر در دوران شیردهی، تغذیه با وعده‌های کوچک و متعدد است. تقسیم غذای روزانه به 3 تا 5 وعده، به هضم بهتر، جذب مؤثرتر مواد مغذی و جلوگیری از فشار زیاد بر معده کمک می‌کند. مادر نیاز به انرژی مداوم دارد.
• دسترسی آزاد (Free Feeding): در دوران اوج شیردهی، برخی دامپزشکان توصیه می‌کنند که غذا با کیفیت بالا به طور مداوم در دسترس مادر باشد. این امر تضمین می‌کند که او هر زمان که احساس گرسنگی یا نیاز داشت، بتواند غذا بخورد.
• محل تغذیه: محل تغذیه باید آرام، تمیز و دور از استرس باشد. اطمینان حاصل کنید که توله‌ها به غذای مادر دسترسی ندارند (مگر اینکه به طور خاص با راهنمایی دامپزشک برای تغذیه کمکی استفاده شود)، زیرا غذای مادر ممکن است برای آن‌ها مناسب نباشد.
• اگر نیاز به تغییر نوع غذا (مثلاً از غذای بارداری به غذای شیردهی یا از تجاری به خانگی) دارید، این تغییر باید بسیار تدریجی و در طول 7 تا 10 روز انجام شود.

چگونه: روز اول، 90% غذای قبلی و 10% غذای جدید را مخلوط کنید. هر روز مقدار غذای جدید را افزایش داده و غذای قبلی را کاهش دهید تا در نهایت کل جیره غذایی، غذای جدید باشد. این کار از ناراحتی‌های گوارشی مانند اسهال یا استفراغ جلوگیری می‌کند.

نشانه‌های عدم هضم یا اشتهای کم

گاهی مادر ممکن است علائمی از عدم هضم یا کاهش اشتها نشان دهد:

• بی‌اشتهایی: اگر سگ مادر برای بیش از 24 ساعت اشتهای خود را از دست داد، فوراً با دامپزشک تماس بگیرید.
• کاهش وزن: کاهش وزن مداوم، حتی با وجود تغذیه، نشانه‌ای هشدار دهنده است.
• استفراغ یا اسهال: علائم مشکلات گوارشی هستند و نیاز به بررسی دامپزشکی دارند.
• مدفوع نرم یا آبکی: می‌تواند نشانه عدم هضم یا عفونت باشد.
• نفخ یا دل‌درد: سگ ممکن است بی‌قرار باشد، صداهای شکمی غیرعادی داشته باشد، یا به شکم خود واکنش نشان دهد.

غذاها و مواد غذایی ممنوعه یا پرخطر در سگ مادر بعد از زایمان

مهم است که بدانید چه موادی برای سگ مادر و توله‌هایش مضر هستند. برخی از این موارد عبارتند از:

لیست کامل مواد ممنوعه:

• سیر و پیاز: حتی مقادیر کم می‌توانند باعث آسیب به گلبول‌های قرمز خون و کم‌خونی شوند.
• شکلات: حاوی تئوبرومین است که برای سگ سمی است.
• انگور و کشمش: می‌توانند باعث نارسایی کلیه شوند.
• آووکادو: حاوی پرسین است که برای سگ مضر است.
• استخوان‌های پخته شده: به راحتی خرد شده و باعث سوراخ شدن دستگاه گوارش می‌شوند.
• محصولات لبنی (به جز ماست ساده در مقادیر کم): بسیاری از سگ‌ها به لاکتوز حساسیت دارند.
• غذاهای پرچرب و شور: می‌توانند باعث پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) و مشکلات گوارشی شوند.
• شیرین‌کننده‌های مصنوعی (به خصوص زایلیتول): بسیار سمی هستند.
• ادویه‌ها و نمک زیاد

نکات ایمنی در تغذیه خانگی:

همیشه مواد اولیه را کاملاً بپزید تا از انتقال بیماری‌های انگلی و باکتریایی جلوگیری شود.

از گوشت و سبزیجات تازه استفاده کنید.

بهداشت کامل در هنگام آماده‌سازی غذا را رعایت کنید.

هرگز از غذای سگ‌های دیگر یا غذای فاسد استفاده نکنید.

مشکلات رایج و راهکارها

مراقبت از سگ مادر در دوران شیردهی گاهی با چالش‌هایی همراه است:

بی‌اشتهایی سگ مادر، کاهش وزن، کاهش شیر:

• علل: استرس، درد، عفونت (مانند متریت یا ورم پستان)، کمبود مواد مغذی، مشکلات دندانی، یا حتی برخی بیماری‌های سیستمیک.
• راهکار: در صورت مشاهده، فوراً با دامپزشک تماس بگیرید. دامپزشک می‌تواند علت را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کند. ممکن است نیاز به تقویت‌کننده‌ها، دارو، یا تغییر رژیم غذایی باشد.

مشکلات گوارشی، یبوست، اسهال:

• علل: تغییر ناگهانی غذا، مصرف غذای نامناسب، عفونت، یا عدم تعادل فیبر.
• راهکار: اطمینان از تدریجی بودن تغییر غذا، استفاده از فیبر کافی، و در صورت ادامه داشتن، مراجعه به دامپزشک.

کمبود کلسیم/فسفر، هیپوکلسمی (تب شیر):

• علل: رژیم غذایی نامتعادل (کمبود کلسیم)، یا کاهش سریع سطح کلسیم خون در اثر تولید شیر زیاد.
• علائم: بی‌حالی شدید، لرزش عضلانی، تشنج، افزایش ضربان قلب. این یک وضعیت اورژانسی است.
• راهکار: مراجعه فوری به دامپزشک. درمان شامل تزریق کلسیم وریدی و مراقبت‌های حمایتی است.

عفونت‌های پستان (ورم پستان):

• علائم: تورم، قرمزی، درد، گرمی در یک یا چند پستان، ممکن است همراه با تب و کاهش شیر باشد.
• راهکار: مراجعه فوری به دامپزشک برای تشخیص و درمان با آنتی‌بیوتیک.

چه زمانی باید به دامپزشک مراجعه کرد؟

• هرگونه بی‌اشتهایی بیش از 24 ساعت.
• استفراغ یا اسهال مداوم.
• علائم کمبود کلسیم (تشنج، لرزش، بی‌حالی شدید).
• مشکوک شدن به ورم پستان یا سایر عفونت‌ها.
• کاهش وزن قابل توجه در مادر.
• هرگونه نگرانی جدی در مورد سلامت مادر یا توله‌ها.

نتیجه‌گیری و راهنمای سریع برای صاحبان

مراقبت از سگ مادر پس از زایمان، مسئولیتی بزرگ اما پر از پاداش است. تغذیه صحیح، ستون فقرات سلامت او و توله‌هایش در این دوره حساس است. با دنبال کردن راهنمایی‌های این مقاله، شما می‌توانید گامی بزرگ در جهت اطمینان از سلامت و رشد مطلوب خانواده سگتان بردارید.

چک لیست سریع:

• غذای پرکالری و مغذی (تجاری مخصوص مادر/شیرده یا خانگی متعادل)
• پروتئین بالا (گوشت مرغ، بوقلمون، گاو، ماهی)
• چربی کافی (از گوشت و روغن‌های با کیفیت)
• ویتامین‌ها و مواد معدنی متعادل (به خصوص کلسیم/فسفر)
• آب تازه و فراوان در دسترس مادر
• وعده‌های متعدد و کوچک (3-5 وعده در روز)
• محیط آرام و تمیز برای تغذیه
• تغییر تدریجی غذا در صورت نیاز
• عدم استفاده از غذاهای ممنوعه (سیر، پیاز، شکلات، استخوان پخته و …)
• پایش مداوم وزن و سلامت مادر
• مشورت با دامپزشک در صورت بروز هرگونه مشکل

سوالات متداول

آیا می‌توان همان غذای پیش از حاملگی را ادامه داد؟
خیر، نیازهای تغذیه‌ای مادر پس از زایمان به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. غذای عادی معمولاً کافی نیست و باید به سمت غذاهای پرکالری‌تر و مغذی‌تر (مانند غذای مخصوص توله سگ یا مادر/شیرده) روی آورد.

چه تغییری باید در غذای سگ مادر باشد؟
افزایش قابل توجه کالری، پروتئین با کیفیت بالا، چربی، و اطمینان از تأمین کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی (به خصوص کلسیم و فسفر) در نسبت صحیح.

آیا مکمل لازم است؟
در بسیاری از موارد، یک غذای تجاری با کیفیت بالا که برای سگ مادر/شیرده فرموله شده، تمام نیازها را پوشش می‌دهد. اما اگر از غذای خانگی استفاده می‌کنید یا دامپزشک تشخیص دهد که مادر کمبود خاصی دارد (مثلاً کمبود کلسیم)، مکمل‌های خاصی (مانند مولتی‌ویتامین مخصوص سگ یا مکمل کلسیم/فسفر) با تجویز دامپزشک لازم خواهد بود. استفاده خودسرانه از مکمل‌ها می‌تواند مضر باشد.

چه زمانی توله‌ها را از شیر بگیریم؟
معمولاً حدود 6 تا 8 هفتگی. در این زمان، توله‌ها قادر به خوردن غذاهای جامد هستند و مادر نیز از فشار شیردهی راحت می‌شود.

بعد از زایمان سگ چه غذایی بدهیم؟ غذای خانگی خوب است یا تجاری؟
هر دو می‌توانند خوب باشند، به شرطی که به درستی فرموله شده باشند. غذای تجاری (با کیفیت بالا) راحت‌تر است و اطمینان بیشتری از تعادل مواد مغذی می‌دهد. غذای خانگی انعطاف‌پذیری بیشتری دارد اما نیاز به دانش و دقت بالایی دارد. مهمترین چیز، کیفیت و تعادل مواد مغذی است.بهترین تغذیه را برای سلامت مادر و توله‌ها تضمین کنید.