سگ برای صاحبان خود مانند یک عضو خانواده است و سلامت آن یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌هاست. بیماری قلبی در سگ میتواند بی‌سر و صدا پیشرفت کند و وقتی علائم ظاهر می‌شوند، وضعیت ممکن است بحرانی باشد. تشخیص زودهنگام و مراقبت مناسب میتواند زندگی سگ را طولانی‌تر و با کیفیت‌تر کند. در این مقاله قصد داریم به زبانی ساده و مرحله‌ای علائم بیماری قلبی در سگ‌ها را معرفی کنیم، روش‌های تشخیص آن را توضیح دهیم، درمان‌ها و روش‌های مدیریت را بررسی کنیم و راهکارهایی برای پیشگیری ارائه دهیم.
بیماری قلبی در سگ چیست؟
بیماری قلبی در سگ‌ها به وضعیتی گفته میشود که قلب یا اجزای مرتبط آن (عضله، دریچه‌ها، کیسه اطراف قلب و عروق اصلی) به درستی کار نمی‌کنند. ممکن است قلب نتواند خون را به اندازه کافی پمپاژ کند یا خون به طور غیرطبیعی جابه‌جا شود.
دو دسته کلی برای بیماری قلبی وجود دارد:
مادرزادی (کونژِنیتال): از بدو تولد وجود دارد، مانند نقص در دیواره قلب، تنگی عروق، یا اختلالات دریچه‌ای.
اکتسابی: در طول زندگی ایجاد میشود، مانند تخریب دریچه‌ها، ضعف عضله قلب، عفونت یا کرم قلب.
در بین این‌ها، شایع‌ترین بیماری قلبی اکتسابی در سگ‌ها بیماری دریچه میترال است، به ویژه در سگهای کوچک و میان‌سال.
همچنین «کاردیومیوپاتی اتساعی (Dilated Cardiomyopathy یا DCM)» در سگهای بزرگ‌تر نیز دیده میشود.
کیسه اطراف قلب نیز ممکن است دچار مشکل شود (تجمع مایع) که به آن «پریکاردیال افیوژن» گفته میشود.
بیماری قلبی معمولاً یک روند پیشرونده دارد. این روند در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد، سپس قلب برای جبران فشار بیشتری تحمل می‌کند ، و در نهایت منجر به نارسایی احتقانی قلب با بروز علائم بالینی واضح میشود.
علل ایجاد بیماری قلبی در سگ
شناخت عوامل خطر به ما کمک می‌کند تا با دقت بیشتری به سگهای مستعد توجه کنیم:
| عامل | توضیحات |
|---|---|
| ژنتیک و نژاد مستعد | نژادهای کوچک مانند کاوایئر کینگ چارلز اسپانیل بسیار مستعد بیماری دریچه‌ای هستند. نژادهای بزرگ مانند دوبرمن پینچر، باکسر و دین بزرگ مستعد کاردیومیوپاتی اتساعی (DCM) هستند. |
| سن و پیری | با افزایش سن، به‌ویژه بعد از ۷ تا ۹ سالگی، احتمال ابتلا به بیماری‌های دریچه‌ای و نارسایی قلبی افزایش می‌یابد. |
| انگل قلب (کرم قلب) | توسط پشه‌ها منتقل میشود و میتواند آسیب جدی به قلب و ریه‌ها وارد کند. پیشگیری ماهانه در مناطق آلوده حیاتی است. |
| بیماری‌های هم‌زمان | بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید (به ندرت)، بیماری‌های کلیوی و فشار خون بالا می‌توانند بر عملکرد قلب تأثیر بگذارند. |
| عوامل محیطی و تغذیه | تحقیقات جدید بر ارتباط برخی رژیم‌های غذایی خاص (حاوی نخود، عدس و سیب‌زمینی شیرین) در برخی نژادها با خطر ابتلا به DCM تأکید می‌کنند. |
چرا بیماری قلبی ممکن است دیر تشخیص داده شود؟
بیماری قلبی در سگ‌ها اغلب دیر تشخیص داده میشود به دلایل زیر:
- در مراحل اولیه، ممکن است هیچ علامت واضحی نباشد.
- سگ‌ها به طور طبیعی تمایل دارند ضعف یا خستگی خود را پنهان کنند.
- علائمی که ظاهر می‌شوند مشابه علائم بیماری‌های دیگر (تنفسی، کلیوی، گوارشی) هستند.
- معاینات معمول دامپزشکی ممکن است صداهای غیرطبیعی قلب را نشنوند، به ویژه اگر بیماری خیلی خفیف باشد.
بنابراین، داشتن آگاهی و مشاهده دقیق حیوان توسط صاحب آن و همچنین داشتن تغذیه مناسب و استفاده از غذا خشک سگ رویال کنین برای سلامت سگ اهمیت زیادی دارد.
علائم بیماری قلبی در سگ‌ها
علائم بسته به شدت و سمت نارسایی قلب (چپ یا راست) متفاوتند. به یاد داشته باشید، مشاهده هر یک از این علائم نیاز به مشورت فوری با دامپزشک دارد.
ابتدا به جدول علائم اولیه و عمومی میپردازیم:
| علامت | توضیح |
|---|---|
| خستگی زودرس/کاهش تحمل ورزش | سگ در حین بازی زودتر خسته میشود، یا از انجام فعالیت‌هایی که قبلاً دوست داشت امتناع می‌کند. سگ ممکن است دیگر نتواند به اندازه سابق در پیاده‌روی یا بازی شرکت کند. |
| سرفه خشک | به‌ویژه شب‌ها و در حالت استراحت. این سرفه ممکن است ناشی از فشار قلب بزرگ‌شده بر نای یا تجمع مایع در ریه‌ها باشد. مخصوصاً هنگام شب یا پس از فعالیت ممکن است سرفه مزمن یا مداوم باشد. |
| تنفس سریع یا سخت (تنگی نفس) | مشاهده حرکت غیرعادی شدید در قفسه سینه یا شکم هنگام تنفس، به‌ویژه در حالت استراحت یا خواب. خصوصاً در حالت استراحت یا هنگام خواب نیز ممکن است دیده شود. |
| کاهش اشتها و لاغری | در مراحل پیشرفته‌تر. کاهش اشتها و لاغری پیشرونده نیز ممکن است مشاهده شود. |
| ضعف عمومی، بی‌حالی یا تمایل بیشتر به استراحت | ضعف و بی‌حالی عمومی که سگ تمایل بیشتری به استراحت پیدا می‌کند. |
| بی‌قراری یا مشکل در به‌خواب رفتن | سگ ممکن است بی‌قرار باشد یا در خوابیدن مشکل داشته باشد. |
| رنگ غیرطبیعی لثه‌ها | کبودی یا رنگ متمایل به خاکستری / آبی در لثه‌ها که نشان‌دهنده مشکلات قلبی یا گردش خون است. |
علائم مرتبط با نارسایی سمت چپ قلب: نارسایی سمت چپ شایع‌ترین نوع است و به دلیل ناتوانی در پمپاژ خون به بدن، باعث پس زدن خون به ریه‌ها و ادم ریوی (تجمع مایع در ریه‌ها) میشود.
- تنگی نفس شدید: افزایش ناگهانی در نرخ تنفس استراحت.
- صدای سوفل قلب: صدای غیرعادی که با گوشی پزشکی شنیده میشود.
- تنفس مرطوب: ممکن است در موارد شدید مایع ریوی به صورت کف از دهان یا بینی خارج شود.
علائم مرتبط با نارسایی قلبی راست: وقتی سمت راست قلب تحت فشار باشد، مایع در نقاطی خارج از ریه تجمع می‌کند:
- تورم شکم (آسیت)
- تورم پاها یا اندام‌ها
- بزرگی کبد
- جمع شدن مایع در زیر پوست یا اطراف شکم
- کاهش اشتها و ضعف عمومی
درصورتی که کبد سگ شما دچار مشکل شده باشد و در ادامه درمان آن باید به رژیم غذایی برای کبد سگ اهمیت دهید تا بهبودی آن کامل شود.
علائم حاد و خطرناک (اورژانسی): اگر سگ شما هر یک از این علائم را نشان داد، فورا به نزدیکترین مرکز دامپزشکی اورژانس مراجعه کنید.
- غش، کولاپس یا سقوط ناگهانی: از دست دادن هوشیاری برای چند ثانیه یا دقیقه.
- رنگ پریدگی یا کبودی لثه‌ها (سیانوز): نشانه کمبود شدید اکسیژن.
- تنفس بسیار سریع و دهان باز.
- ضربان قلب نامنظم و بسیار سریع (آریتمی).
اگر یکی از این علائم حاد دیده شود، باید فوراً به دامپزشک یا مرکز اورژانس حیوانات مراجعه شود.
تشخیص بیماری قلبی در سگ‌ها
تشخیص دقیق برای شروع درمان مناسب ضروری است.
معاینه فیزیکی
دامپزشک به دقت صدای قلب را برای شنیدن سوفل (نویز ناشی از جریان غیرطبیعی خون)، ریتم قلب و کیفیت نبض را بررسی می‌کند. همچنین نرخ تنفس استراحت سگ را در خانه از شما جویا میشود.
روش‌های تصویری: برای بررسی عملکرد قلب موارد زیر تصویر برداری میشود:
- رادیوگرافی قفسه سینه (عکس قفسه سینه): برای ارزیابی اندازه و شکل قلب و بررسی وجود ادم ریوی یا بزرگ شدن وریدهای ریه.
- اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی قلب): مهم‌ترین و دقیق‌ترین روش برای تشخیص قطعی. این روش ساختار قلب، عملکرد دریچه‌ها، قدرت انقباض و اندازه‌گیری دقیق حفره‌های قلب را نشان می‌دهد.
- الکتروکاردیوگرام (ECG / EKG): برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب و تشخیص آریتمی‌ها (ضربان‌های نامنظم).
- کاتتریزاسیون قلبی: این مورد نادرتر است، اما گاهی برای بررسی عیوب ساختاری دقیق‌تر از آن استفاده میشود.
آزمایشات آزمایشگاهی: برای بررسی عوامل برخی از آزمایش ها مانند موارد زیر انجام میشود:
- آزمایش خون (CBC): برای بررسی وضعیت عمومی و بیماری‌های هم‌زمان.
- آنزیم‌های قلبی (مثل پرو-بی‌ان‌پی – Pro-BNP): این شاخص در صورت کشش بیش از حد عضله قلب افزایش می‌یابد و یک ابزار غربالگری عالی است.
- بررسی انگل قلب: آزمایش سرولوژیک کرم قلب در مناطق آلوده.
- بررسی فشار خون.
برخی از آزمایشات برای تشخیص هپاتیت و بیماری های کبدی در سگ کاربرد دارند درصورتی که سگ شما مبتلا به این بیماری باشد برای کنترل آن از هپاتیک سگ رویال استفاده شود.
روش‌های درمان و مدیریت بیماری قلبی
هدف از درمان بیماری قلبی، بهبود کیفیت زندگی، تسکین علائم و کند کردن روند پیشرفت بیماری است.
داروها: برخی داروهایی که معمولاً استفاده می‌شوند:
| دسته دارویی | عملکرد |
|---|---|
| دیورتیک‌ها (مانند فورزماید) | دفع مایعات اضافی و کاهش ادم ریوی و آسیت. |
| مهارکننده‌های ACE | کاهش فشار خون و کاهش بار روی قلب. |
| داروهای حمایتی (مانند پیموبندان) | این دارو نیروی انقباضی قلب را افزایش داده و جریان خون را بهبود می‌بخشد و اغلب برای سگهای در مراحل B2 و بالاتر تجویز میشود. |
| بتابلاکرها | در موارد خاص آریتمی یا نارسایی DCM برای کند کردن ضربان قلب استفاده می‌شوند. |
| آنتی‌آریتمی‌ها | برای کنترل ضربان‌های نامنظم و خطرناک. |
مقدار و ترکیب دارو باید توسط دامپزشک تعیین شود و درمان معمولاً مادام‌العمر است.
تغییرات تغذیه‌ای و سبک زندگی:
- رژیم کم نمک: کاهش سدیم در رژیم غذایی به جلوگیری از تجمع مایعات کمک می‌کند.
- کنترل وزن: حفظ وزن مطلوب برای کاهش بار روی قلب ضروری است.
- محدود کردن فعالیت فیزیکی: فعالیت‌های فیزیکی سنگین باید با فعالیت‌های کوتاه‌مدت و با شدت کم جایگزین شوند.
- معاینات دوره‌ای منظم: اغلب شامل چکاپ‌های ۳ تا ۶ ماهه، بسته به مرحله بیماری.
- نظارت بر نرخ تنفس استراحت در خانه: یک ابزار فوق‌العاده برای صاحبان. اگر این نرخ به طور مداوم بالا رود، نشانه تجمع مایع در ریه‌ها و نیاز به تنظیم دارو است.
استفاده از غذاهای متناسب با نژاد سگ میتواند در سلامت سگ و درنتیجه بیماری نشدن آن کمک کننده باشد به عنوان مثال برای سگهای نژاد متوسط استفاده از مدیوم ادالت رویال کنین میتواند در تامین نیازهای تغذیه ای آن موثر باشد.
درمان‌های تخصصی و جراحی (در موارد خاص): درصورت پیشرفت بیماری ممکن است دامپزشک درمان های تخصصی را پیشنهاد دهد مانند:
- ترمیم یا جایگزینی دریچه‌ها
- نصب پیس‌میکر در موارد آریتمی شدید
- درمان کرم قلب در صورت مثبت بودن (که شامل داروها و گاه مراقبت طولانی میشود)
- در موارد پریکاردیال افیوژن، ممکن است تخلیه مایع از اطراف قلب انجام شود.
تغذیه سگ های مبتلا به بیماری قلبی
برای تغذیه سگهای مبتلا به بیماری‌های قلبی، استفاده از غذاهای تجویزی (Prescription Diet) که توسط دامپزشک توصیه می‌شوند، بسیار اهمیت دارد. این غذاها به‌طور خاص برای حمایت از عملکرد قلب طراحی شده‌اند و معمولاً شامل ترکیباتی مانند سدیم کم، اسیدهای چرب امگا-۳، تائورین و ال-کارنیتین هستند. در ادامه، به معرفی برخی از برندهای معتبر در این زمینه میپردازیم:
- غذای خشک سگ رویال کنین مدل Cardiac: این محصول به‌طور خاص برای سگهای مبتلا به بیماری‌های قلبی طراحی شده است. ترکیبات کاردیاک رویال کنین شامل سدیم کم، اسیدهای چرب امگا-۳ و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌باشد که به کاهش التهاب و حمایت از عملکرد قلب کمک می‌کند.
- غذای خشک سگ جوسرا مدل Help Heart: این غذا برای سگهای بالغ مبتلا به بیماری‌های قلبی مناسب است. ترکیبات آن شامل اسیدهای چرب امگا-۳، تائورین و ال-کارنیتین است که به بهبود عملکرد قلب و کاهش بار کاری آن کمک می‌کند.
- غذای خشک سگ هلثی هارت: این محصول برای سگهای بالغ مبتلا به بیماری‌های قلبی طراحی شده است. ترکیبات آن شامل اسیدهای چرب امگا-۳، تائورین و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌باشد که به حمایت از عملکرد قلب و کاهش التهاب کمک می‌کند.
لازم به ذکر است که قبل از تغییر رژیم غذایی سگ خود، حتماً با دامپزشک مشورت کنید تا بهترین گزینه متناسب با وضعیت سلامت حیوان خانگی‌تان را انتخاب کنید.
پیشگیری بیماری قلبی در سگ‌ها
پیشگیری، به‌ویژه برای سگهای مستعد، اهمیت ویژه‌ای دارد:
- معاینات دوره‌ای سالانه: به‌ویژه برای نژادهای مستعد، از دامپزشک بخواهید که به‌دقت به صدای قلب سگ گوش دهد.
- پیشگیری ماهانه از کرم قلب: یک اقدام ساده و حیاتی در تمام طول سال.
- تغذیه مناسب و وزن مطلوب: جلوگیری از چاقی و استفاده از رژیم‌های غذایی با کیفیت و متعادل.
- بررسی ژنتیکی: در صورت خرید از پرورش‌دهنده، از او بخواهید که نتایج آزمایشات ژنتیکی والدین سگ را برای بیماری‌های قلبی نژادی ارائه دهد.
تفاوت علائم مشکلات قلبی بر حسب نژاد و سن سگ
- سگهای کوچک (مانند پودل، شیتزو، کاوایئر): اغلب دچار بیماری دریچه‌ای میترال می‌شوند و علائم بیشتر شامل سرفه و نارسایی سمت چپ است.
- سگهای بزرگ (مانند دوبرمن، باکسر): اغلب دچار کاردیومیوپاتی اتساعی (DCM) می‌شوند. این نژادها ممکن است ابتدا با غش ناگهانی (آریتمی) یا علائم نارسایی سمت راست (آسیت) مراجعه کنند.
- نژادهایی مثل سگ کاوالیر کینگ چارلز اسپانیل تقریباً همه ممکن است دچار بیماری دریچه میترال شوند.
- نژاد باکسر ممکن است دچار کاردیومیوپاتی بطور مخصوص شود.
- توله‌ها: علائم اغلب مرتبط با بیماری‌های مادرزادی است و ممکن است شامل خستگی شدید، رشد ضعیف و کبودی لثه‌ها باشد.
- سگهای پیرتر معمولاً بیشتر در معرض بیماری قلبی هستند.
نتیجه گیری
بیماری قلبی در سگ یک واقعیت تلخ است، اما با آگاهی و مراقبت صحیح، می‌توان از رنج حیوان کاست. نظارت بر علائم، به‌ویژه نرخ تنفس استراحت سگ در خواب، و معاینه سالانه توسط دامپزشک مهم‌ترین اقداماتی هستند که شما می‌توانید انجام دهید.
در مواجهه با هرگونه علامت مشکوک، هرگز تردید نکنید. فوراً با دامپزشک خود یا یک متخصص قلب حیوانات مشورت کنید. همکاری نزدیک شما با تیم دامپزشکی، بهترین شانس را برای یک زندگی طولانی‌تر و شادتر برای دوست چهارپای شما فراهم می‌کند.
پرسش‌های متداول
۱. آیا سرفه همیشه علامت بیماری قلبی است؟
خیر، سرفه ممکن است ناشی از بیماری‌های تنفسی یا برونشیت نیز باشد. اما اگر سرفه مزمن شده یا همراه با علائم دیگر باشد، باید بررسی قلب شود.
۲. آیا بیماری قلبی در سگ قابل درمان است؟
در بسیاری موارد قابل کنترل است، نه درمان کامل. هدف، تأخیر در پیشرفت بیماری و کاهش علائم است.
۳. چه مدت سگ مبتلا به بیماری قلبی میتواند زنده بماند؟
بسته به نوع بیماری، شدت، پاسخ به درمان و مراقبت، ممکن است چند ماه تا چند سال زندگی کند.
۴. آیا همه نژادها در خطر هستند؟
نه همه، ولی برخی نژادها بیشتر در معرض هستند. با این حال، هر سگی ممکن است در معرض باشد، بنابراین مراقبت عمومی مهم است.
۵. آیا ورزش برای سگ مبتلا مفید است یا مضر؟
ورزش ملایم و کنترل‌شده مناسب است، اما فعالیت شدید یا ناگهانی ممکن است فشار زیادی روی قلب بیاورد.
